سوماتریپتان: نحوه مصرف، عملکرد، عوارض جانبی و انواع تریپتان‌ها

اگر شما به میگرن مبتلا هستید احتمالا از داروی سوماتریپتان استفاده کرده اید و احتمالا سوالات زیادی در مورد این دارو در ذهن شما بوجود آمده. اگر به دنبال شناخت بیشتر سوماتریپتان، مکانیسم عمل این دارو، انواع سوماتریپتان و عوارض داروی سوماتریپتان هستید در این نوشته پاسخ سوالات خود را خواهید یافت.

در این مقاله خواهید خواند:

• مکانیسم عمل سوماتریپتان:
• انواع فرم‌های دارویی سوماتریپتان:
• عوارض جانبی سوماتریپتان:
• درد قفسه سینه و سوماتریپتان:
• حساسیت به سوماتریپتان:
• بیشترین دوز مجاز سوماتریپتان:
• موارد منع مصرف سوماتریپتان:
• انواع تریپتان‌ها ( تفاوت ریزاتریپتان، سوماتریپتان، ناراتریپتان و … ):
• سوماتریپتان تزریقی:
• سوماتریپتان و تست اعتیاد:

سوماتریپتان چیست؟

سوماتریپتان یک داروی مسکن میگرن از نوع داروهای نیازمند نسخه است. این دارو برای بسیاری از مبتلایان به میگرن تاثیرگذاری بسیار بالایی داشته و علاوه بر سردرد میتواند بر علایم جانبی میگرن نیز تاثیر داشته باشد.

البته دقت داشته باشید که سوماتریپتان یک داروی فاز حمله میگرن است و نمیتواند از بروز حمله میگرنی در شما پیشگیری کند و استفاده آن به عنوان داروی درمان میگرن اشتباه است.

سوماتریپتان ابتدا با نام تجاری Imigren وارد بازار شد و البته با توجه به انحصاری بودن دارو قیمت بالایی داشت. با اتمام دوره پتنت Imigren و امکان تولید داروی سوماتریپتان توسط سایر شرکت های داروسازی قیمت این دارو به میزان قابل توجهی کاهش یافت و به همین دلیل است که سوماتریپتان را نمونه ارزان قیمت Imigren می‌دانند.

سوماتریپتان یک مولکول شیمیایی با نام شیمیایی سوماتریپتان سوکسینات با فرمول شیمیایی C18H27N3O6S و نام بین المللی butanedioic acid;1-[3-[2-(dimethylamino)ethyl]-1H-indol-5-yl]-N-methylmethanesulfonamide است.

آیا سوماتریپتان یک داروی مخدر است؟

سوماتریپتان تاثیر معجزه آسایی بر سردرد شدید میگرنی دارد و به همین علت بسیاری از افراد تصور میکنند سوماتریپتان یک داروی افیونی یا مخدر است. اما تریپتان‌ها جزو داروهای افیونی یا مخدر به حساب نمی‌آیند.

خانواده تریپتان ها با اتصال به جایگاه گیرنده سروتونین ( یکی از انتقال دهنده‌های سیگنال عصبی در پایانه اعصاب) از انتقال پیام درد جلوگیری می‌کنند.

یکی از نکات جالب در مورد سردردهای میگرنی این است که مسکن‌های مخدری مانند ترامادول تاثیر زیادی بر سردردهای میگرنی نداشته و معمولا، پزشکان برای سردرد میگرنی از این داروها استفاده نمی‌کنند.

تاثیرات سوماتریپتان

مشخصا سوماتریپتان یکی از بهترین داروهای مسکن بیماری میگرن است و به عنوان مسکن اختصاصی سردرد میگرنی شناخته می‌شود. همچنین سوماتریپتان باعث کاهش علایم بیماری میگرن مانند سرگیجه ، حساسیت به نور و صدا ، حالت تهوع و استفراغ خواهد شد.

سوماتریپتان میتواند با تاثیرات خود موجب بهبود شرایط زندگی افراد مبتلا به میگرن شود و به همین دلیل بسیاری از افراد وابستگی زیادی به این دارو پیدا کرده اند و همین وابستگی گاها موجب افزایش مصرف و بروز عوارض جانبی دارو در آنها خواهد شد.

مکانیسم عملکرد سوماتریپتان:

ماده موثر داروی سوماتریپتان، ترکیب سوماتریپتان سوکسینات است. این ترکیب با اتصال به گیرنده سروتونین باعث انقباض ماهیچه‌های اطراف رگ‌های مغزی شده و با کاهش جریان خون در مغز موجب بهبود علایم میگرن می‌شود. همچنین سوماتریپتان با تحریک این گیرنده‌ها در پایانه عصبی باعث مهار ترشح برخی پروتئین‌های درگیر در ایجاد درد و علایم مرتبط با میگرن می‌شود.

سرعت تاثیر سوماتریپتان

تاثیرات قرص سوماتریپتان تقریبا از 30 دقیقه بعد از مصرف آن در بدن ایجاد خواهد شد. به همین دلیل است که توصیه می‌شود به محض احساس سردرد میگرنی این دارو مصرف شود. در صورتی که میگرن شما همراه با علایم قبل از وقوع سردرد همراه است، میتوانید در زمان احساس علایم پیش از سردرد دارو را مصرف کنید.

علاوه بر قرص سوماتریپتان، انواعی از سوماتریپتان به صورت تزریقی و اسپری بینی نیز تولید شده اند. سرعت تاثیر نوع تزریقی سوماتریپتان بیشتر از نوع خوراکی بوده و در حدود 10 تا 15 دقیقه بعد از تزریق تاثیر گذار خواهد بود. اسپری بینی سوماتریپتان سرعت تاثیر نزدیک به فرم خوراکی دارو داشته و در حدود 30 دقیقه بعد از استفاده تاثیر خود را در بدن ایجاد خواهند کرد.

انواع فرم‌های دارویی سوماتریپتان

سوماتریپتان در سه فرم دارویی (Dosage Form) به بازار عرضه شده است:

قرص سوماتریپتان:

معروف ترین و اولین نوع از داروی سوماتریپتان و البته پرکاربردترین فرم داروی سوماتریپتان، فرمت خوراکی این دارو است که به صورت قرص روکشدار ۵۰ و ۱۰۰ میلی گرمی در بازار موجود است.

به صورت معمول توصیه می‌شود که بزرگسالان ما بین 18 تا 65 سال در هنگام سردرد یک قرص 50 میلی گرمی استفاده کنند. در مواردی که دوز 50 میلی گرم دارو تاثیر خوبی نداشته باشد ممکن است پزشک به شما قرص 100 میلی گرمی را توصیه کند. ماکسیمم دوز خوراکی این دارو در 24 ساعت 200 میلی گرم است.

سوماتریپتان تزریقی:

سوماتریپتان تزریقی به صورت آمپول 6 میلی گرم در 0/5 میلی لیتر بوده که به صورت تزریق زیر جلدی مصرف می‌شود. این فرم از داروی سوماتریپتان جذب سریعتری نسبت به فرم خوراکی داشته و نیمه عمر آن در بدن در حدود 2 ساعت است. دقت داشته باشید که این دارو به صورت تزریق زیر جلدی است و هرگز نباید در ماهیچه یا رگ تزریق شود.

ماکسیمم دوز سوماتریپتان زیر جلدی 12 میلی گرم در 24 ساعت است.

اسپری بینی سوماتریپتان:

اسپری بینی سوماتریپتان با غلظت 5، 10 و 20 میلی گرمی ( در هر پاف اسپری ) تولید می‌شود. برای استفاده یک دوز 10 میلی گرمی میتوانید یک پاف 10 میلی گرمی را در یک سوراخ بینی و یا دو پاف از اسپری 5 میلی گرمی را در هر حفره بینی انجام دهید. اگر بعد از گذشت 2 ساعت از اسپری کردن سوماتریپتان تاثیر قابل قبولی دریافت نکردید، میتوانید دوباره از دارو استفاده کنید.

ماکسیمم دوز مجاز اسپری سوماتریپتان 40 میلی گرم در هر 24 ساعت است.

دوز مصرف سوماتریپتان

فرم دارویی	دوز پیشنهادی	ماکسیمم دوز مجاز 24 ساعت
قرص روکش دار سوماتریپتان	50 و 100 میلی گرم	200 میلی گرم
سوماتریپتان تزریقی زیر جلدی	6 میلی گرم	12 میلی گرم
اسپری بینی سوماتریپتان	5، 10 و 20 میلی گرم	40 میلی گرم

توصیه می‌شود ابتدا کمترین دوز دارو را استفاده کنید. در صورت عدم تاثیر از دوز بیشتری استفاده کنید. دوز بیشتر دارو ممکن است تاثیر بهتری برای شما داشته باشد اما عوارض جانبی بیشتری را نیز به همراه دارد.

عوارض جانبی سوماتریپتان

اگر سوماتریپتان را به میزان مجاز استفاده کنید، به ندرت دچار عوارض جانبی این دارو خواهید شد. با این وجود عوارضی مانند حالت تهوع ، سرگیجه ، خستگی ، درد ، سنگینی، فشار یا گرفتگی در قفسه سینه، گلو یا سایر قسمت های بدن یا احساسات غیر معمول مانند بی حسی ، گزگز و گرما یا سرما، گر گرفتگی، افزایش فشار خون و یا احساس خستگی و ضعف از عوارض داروی سوماتریپتان هستند.

اگر دچار این علایم شدید نگران نباشید زیرا این علایم گذرا بوده و به سرعت از بین خواهند رفت. اگر عوارض جانبی دارو در شما ادامه دار شد حتما باید به پزشک مراجعه کنید.

درد قفسه سینه و سوماتریپتان:

درد سینه یا Chest Pain یکی از عوارض سوماتریپتان است که ممکن است کمی ذهن شما را به خود مشغول کند. اما لازم است بدانید که درد سینه حاصل از سوماتریپتان مرتبط با قلب نبوده و صرفا حاصل مشکلاتی در دیواره‌ی سینه و یا درد در ناحیه مری است. این درد اگرچه گذرا و بی خطر است اما ممکن است برای شما آزاردهنده باشد.

عوارض خطرناک سوماتریپتان

در صورت بروز عوارض جانبی جدی از طریق هر دارویی ، از جمله سوماتریپتان ، باید همیشه بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. اگر احساس میکنید علائم شما خطرناک یا تهدید کننده زندگی است ، باید با اورژانس تماس بگیرید. دقت داشته باشید که عوارض جانبی خطرناک دارو عوارض شایعی نیستند و به ندرت اتفاق می‌افتند.

برخی از عوارض جانبی خطرناک سوماتریپتان عبارتند از:

• حمله قلبی یا سایر مشکلات قلبی عروقی: علائم شامل درد قفسه سینه ، درد شانه ، ضربان قلب سریع ، ضربان قلب نامنظم ، تپش قلب ، تنگی نفس ، سرگیجه ، ضعف ، تعریق زیاد
• سایر مشکلات قفسه سینه: گرفتگی ، سنگینی ، فشار یا درد در قفسه سینه یا گلو
• سندرم سروتونین: تحریک ، بی قراری ، گیجی ، توهم ، ضربان قلب سریع ، لرزش ، تعریق زیاد ، گشاد شدن مردمک چشم ، عضلات سفت و محکم ، حالت تهوع یا اسهال
• مشکلات گوارشی: حالت تهوع ، استفراغ ، درد در شکم (ناحیه معده) ، اسهال یا اسهال خونی
• سکته مغزی یا خونریزی مغزی: سردرد ، افتادگی صورت ، مشکلات گفتاری ، بی حسی ، ضعف در یک طرف بدن ، از دست دادن تعادل
• سلامت روان: گیجی ، تحریک ، توهم ، فکر خودکشی یا صدمه زدن به خود

عوارض جانبی فوق بسیار غیر معمول است اما دانستن این عوارض برای موارد اضطراری لازم است.

بیشترین میزان مجاز سوماتریپتان:

بیشترین دوز مجاز داروی سوماتریپتان در 24 ساعت 300 میلی گرم ( 3 قرص 100 میلی گرمی و یا 6 قرص 50 میلی گرمی ) بوده و استفاده بیشتر از این دوز ممکن است باعث مسمومیت و عوارض جانبی شدید بشود.

اگر به هر دلیلی دارو را بیشتر از دوز مجاز 300 میلی گرمی مصرف کردید بایستی به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید.

همچنین دوز مجاز داروی سوماتریپتان در ماه در حدود 10 روز بوده و مصرف این دارو به میزان بیشتر از 10 روز در ماه موجب وابستگی بدن و ایجاد سردردی به نام سردرد ناشی از سوء مصرف داروی مسکن خواهد شد.

مصرف سوماتریپتان و نوشیدنی الکلی

الکل تاثیری بر داروی سوماتریپتان نداشته و موجب کاهش یا افزایش تاثیر این دارو نخواهد شد. اما الکل یکی از تحریک کننده‌های سردرد میگرنی است و میتواند سردرد میگرنی شما را تشدید کند.

نوشیدن الکل همچنین می تواند عوارض جانبی سوماتریپتان مانند خواب آلودگی ، سرگیجه ، حالت تهوع یا گرگرفتگی را افزایش دهد.

استفاده از سوماتریپتان در بارداری

هر دارویی که در بارداری مورد آزمایش قرار نگرفته باشد، در زمان بارداری قابل تجویز نیست. این دلیل بر اثبات خطر دارو در بارداری نیست بلکه به عنوان یک احتیاط در نظر گرفته می‌شود. داروی سوماتریپتان هم از داروهایی است که بی خطر بودن آن در بارداری اثبات نشده است. با این وجود به علت اینکه خطر شناخته شده ای از این دارو در بارداری مشخص نشده، ممکن است پزشک شما با توجه به تشخیص خود و دوره بارداری شما این دارو را برای شما تجویز کند. به نظر می رسد خطر سوماتریپتان در ماه‌های ابتدایی بارداری و زمان تشکیل ارگان‌های اساسی بدن بیشتر از ماه‌های آخر بارداری باشد.

تداخل دارویی سوماتریپتان

سوماتریپتان ممکن است با برخی داروهای دیگر تداخل داشته باشد که در زمان مصرف این دارو بایستی مد نظر قرار گیرند. در مورد داروهای مسکن دیگر مانند استامینوفن، بروفن‌ها می توانید سوماتریپتان را بدون نگرانی استفاده کنید. البته دقت داشته باشید که سوماتریپتان را نباید همزمان با ارگوتامین‌ها مورد استفاده قرار دهید. همچنین سوماتریپتان هیچ تاثیری بر آنتی بیوتیک‌ها و داروهای ضد بارداری ندارد.

همچنین سوماتریپتان ممکن است با داروهای ضد افسردگی تداخل داشته باشد، بنابراین در صورت استفاده یا اخیراً استفاده از موارد زیر باید از مصرف این دارو خودداری کنید:

• داروهای ارگوتامین یا داروهای مشابه (به عنوان مثال متی سرژید مالات)
• مهار کننده های مونوآمین اکسیداز-A / MAO (به عنوان مثال موکلوبمید یا سلژیلین)

اگر در مورد نحوه واکنش داروهای ضد افسردگی با سوماتریپتان مطمئن نیستید ، می توانید با پزشک خود مشورت کنید.

به همین ترتیب ، هنگام استفاده از سوماتریپتان ، نباید از سایر داروهای میگرن “تریپتان” مانند موارد زیر استفاده کنید:

• Almogran (almotriptan)
• ماکسالت (ریزاتریپتان)
• میگرد (فرواتریپتان)
• نارامیگ (ناراتریپتان)

این داروها دارای برهمکنش و یا تداخل اثر نیستند بلکه همه از یک خانواده هستند و مصرف همزمان اینها موجب می شود که از حداکثر دوز توصیه شده روزانه فراتر رفته و به طور بالقوه اثرات مضر در بدن شما ایجاد خواهند کرد.

تداخل شدید	تداخل جدی	تداخل نسبی
almotriptan	citalopram	duloxetine
bromocriptine	cyclobenzaprine	escitalopram
cabergoline	desvenlafaxine	fluoxetine
dihydroergotamine	dolasetron	fluvoxamine
dihydroergotamine intranasal	granisetron	milnacipran
eletriptan	isocarboxazid	nefazodone
ergoloid mesylates	linezolid	paroxetine
ergonovine	lorcaserin	sertraline
ergotamine	methylene blue	trazodone
frovatriptan	netupitant/palonosetron	venlafaxine
methylergonovine	ondansetron
naratriptan	palonosetron
procarbazine	phenelzine
rizatriptan	procarbazine
zolmitriptan	rasagiline
	tedizolid
	tranylcypromine
	vilazodone
	vortioxetine

منبع: https://www.rxlist.com/consumer_sumatriptan_imitrex/drugs-condition.htm

واکنش آلرژیک به سوماتریپتان:

واکنشهای شدید آلرژیک به سوماتریپتان بسیار نادر است ، اما ممکن است اتفاق بیفتد.

علائم یک واکنش آلرژیک جدی عبارتند از:

• بثورات
• کهیر
• خارش
• تورم صورت ، گلو و زبان
• پف دور چشم یا پلک ها
• دشواری در تنفس (از جمله تنفس بسیار سریع یا نامنظم ، نفس نفس زدن و خس خس)
• غش کردن
• تغییر در رنگ پوست صورت
• ضربان قلب سریع یا نامنظم

در صورت بروز هر یک از این علائم ، باید سریعاً تحت مراقبت های پزشکی اورژانسی قرار بگیرید.

چه کسانی نباید سوماتریپتان مصرف کنند:

سوماتریپتان برای بسیاری از مصرف کنندگان به عنوان یک داروی میگرن بسیار بی خطر و موثر در نظر گرفته شده است. با این حال ، در برخی شرایط این دارو منع مصرف دارد و مصرف آن ممکن است برای سلامتی شما مضر باشد.

اگر یکی از شرایط سلامتی زیر را دارید ، نباید سوماتریپتان را مصرف کنید:

• فشار خون بالا
• بیماری های قلبی (از جمله آنژین ، تاکی آریتمی ، حملات قلبی)
• بیماری عروق کرونر
• سکته های مغزی
• بیماری عروق محیطی (محدود شدن جریان خون در بازوها ، پاها یا سایر اعضای بدن)
• ایسکمی میوکارد (جریان خون ناکافی در عضله قلب)
• کمبود خونرسانی به مغز
• اختلال عملکردی کبد یا کاهش شدید عملکرد کبد
• تشنج

مصرف سوماتریپتان در صورت ابتلا به هر یک از این شرایط می تواند برای شما مضر باشد.

همچنین بیماران مبتلا به میگرن همی پلژیک یا میگرن بازیلار نباید از سوماتریپتان برای کنترل سردرد خود استفاده کنند.

انواع تریپتان‌ها:

خانواده تریپتان‌ها مجموعه ای از داروها هستند که از نظر ساختاری و عملکردی شباهت زیادی با یکدیگر دارند. اغلب اعضای این خانواده به عنوان داروی میگرن مورد استفاده قرار میگیرند و تفاوت‌های جزئی در ترکیب و یا نحوه مصرف با یکدیگر داشته که باعث می‌شود پزشک بسته به شرایط بیمار یکی از انواع آن را برای شما تجویز کند.

آلموتریپتان ( Almotriptan ):

یکی از انواع سریع الاثر تریپتان‌ها است که بعد از 30 دقیقه بعد از مصرف دارو می توانید تاثیر آن را مشاهده کنید. از نظر عوارض جانبی، این دارو عوارض جانبی کمتری نسبت به سوماتریپتان دارد. اگرچه عوارضی مانند درد سینه بعد از مصرف تریپتان، عوارض جدی به شمار نمی روند و بی خطر و زودگذر هستند اما اگر عوارض تریپتان شما را آزار میدهد آلموتریپتان میتواند یکی از گزینه های شما باشد.

التریپتان ( Eletriptan )

ال تریپتان از نظر میزان و سرعت تاثیر گذاری قدرت بالاتری نسبت به سوماتریپتان دارد اما عوارض جانبی و تداخلات دارویی بیشتری نسبت به سوماتریپتان دارد. همچنین التریپتان تداخلاتی با برخی آنتی بیوتیک‌ها مانند اریترومایسین و برخی داروهای ضد قارچ دارد. به همین دلیل اگر در حال مصرف آنتی بیوتیک هستید حتما پزشک خود را مطلع سازید.

فرواتریپتان ( Frovatriptan )

مهمترین مزیت فرواتریپتان نسبت به سوماتریپتان میزان بقای دارو در بدن است. تاثیر این دارو تا 24 ساعت در بدن باقی خواهد ماند به همین دلیل این دارو برای افرادی که دچار سردردهای طولانی مدت هستند داروی مناسبی خواهد بود. اما تاثیرگذاری این دارو نسبت به سوماتریپتان آهسته تر بوده و نزدیک به 3 ساعت پس از مصرف دارو تاثیر دارو را مشاهده خواهید کرد. تاثیرگذاری کند دارو باعث شده این دارو برای افرادی که دارای مرحله پیش آگهی میگرن هستند داروی مناسبی باشد.

ناراتریپتان ( Naratriptan )

ناراتریپتان در واقع برای کاهش میزان عوارض جانبی دارو تولید شده و نسبت به سوماتریپتان عوارض جانبی کمتری دارد. اما این دارو یکی از ضعیف ترین تریپتان‌ها در کاهش سردرد بوده و سرعت تاثیر آن کند است. اما مانند فرواتریپتان تاثیرگذاری طولانی داشته و تا 12 ساعت در بدن فعال باقی خواهد ماند.

در بیمارانی که دچار سردرد صبحگاهی هستند این دارو را میتوانند قبل از خواب استفاده کنند و از تاثیر آن در سردرد صبحگاهی خود استفاده کنند. همچنین در افرادی که سردردهای طولانی مدت مانند میگرن قاعدگی دارند این دارو را میتوانند هر 12 ساعت به مدت کل دوره سردرد خود ( 3 یا 4 روز ) بدون نگرانی استفاده کنند.

ریزاتریپتان ( Rizatriptan )

برخی مطالعات بالینی نشان داده اند که ریزاتریپتان سریع تر از سوماتریپتان در بدن عمل میکنند. اما سرعت عمل آن به اندازه سوماتریپتان تزریقی آن نیست. همچنین ریزاتریپتان در دوز مساوی با سوماتریپتان تاثیر بیشتری در کاهش سردرد میگرنی دارد.

زولمیتریپتان ( Zolmitriptan )

از مزایای زولمیتریپتان تنوع نوع مصرفی دارو است. این دارو به صورت قرص، افشانه بینی و شربت به بازار عرضه شده است. زولمیتریپتان مزیت خاصی از نظر سرعت اثر یا عوارض جانبی نسبت به سوماتریپتان ندارد. تنها مزیت دارو عبور راحت تر از جداره رگ‌های خونی مغز و ورود سریع تر به مایع میان بافتی مغزی و در نتیجه افزایش تاثیر گذاری دارو است که در مطالعات کلینیکی نتیجه خاصی از آن دیده نشده است. شاید دلیل این رویداد این است که عبور از جدار رگهای خونی مغزی و ورود به مایع میان بافتی مغز تاثیری در متوقف کردن سردرد میگرنی نداشته باشد.

سوماتریپتان و تست اعتیاد:

همانطور که گفته شده سوماتریپتان یک ماده افیونی یا اعتیاد آور نیست اما سوماتریپتان ممکن است موجب ایجاد مثبت کاذب در تست اعتیاد شود. این ماده موجب مثبت شدن آزمایش اعتیاد به ماده روان گردان LSD می‌شود. با توجه به اینکه سوماتریپتان خوراکی ممکن است تا حدود 12 ساعت در بدن شما وجود داشته باشد، لذا از مصرف سوماتریپتان حداقل 12 ساعت قبل از انجام تست اعتیاد خودداری کنید.

در گردآوری این مقاله از منابع زیر استفاده گردید:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1850935/pdf/nihms19612.pdf

https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Sumatriptan-succinate

https://gskpro.com/content/dam/global/hcpportal/en_GE/PI/Imigran-PIL-GDSv24-2017-09-29.pdf

https://www.medicines.org.uk/emc/product/945/smpc#gref

https://www.rxlist.com/consumer_sumatriptan_imitrex/drugs-condition.htm